Read My Lips! Not my shirt! MY LIPS!!! 16.06.2017 Ενοχές! (Αν δε σωθεί, εγώ φταίω!)


Ενοχές! (Αν δε σωθεί, εγώ φταίω!)

Σπίρτα Καλησπέρα!
Παρασκευούλα σήμερα, δεν μπορεί να μην είσαστε καλά.  Κι όχι μόνο!  Παρασκευούλα και μέσα Ιουνίου, που σημαίνει ότι το σουκού προδιαγράφεται λαμπρό.  Και το δικό μου, το ίδιο!  Δεν θα σας πω που, γιατί θα είμαι ινκόγκνιτο, αλλά θα είναι υπέροχο.

Λοιπόν ξέρετε κάτι;  Μπορεί να με έχετε ακούσει και να το λέω, αλλά όλα είναι θέμα απόφασης.  Ξυπνάς το πρωί και λες «σήμερα θα είμαι χαρούμενος και δεν θα αφήσω τίποτα και κανένα να μου χαλάσει τη μέρα».  Οι πιθανότητες είναι μεγάλες να είσαι όντως χαρούμενος και να μην αφήσεις τίποτα και κανένα να σου χαλάσει τη μέρα.  Ένα πράγμα όπως εγώ, που ξυπνάω και λέω «σήμερα θα είμαι καλή, ευγενική, γενναιόδωρη, φιλική».  Και δεν είμαι τίποτε από αυτά.  οκ, αστειεύομαι, αλλά όχι με το τιπ.   Το τιπ ισχύει.  Κάντε το και θα δείτε.

Τελικά η ζωή και η ευτυχία δεν είναι εύκολα πράγματα, για κάποιους, αλλά ποιος/ποτέ μας είπε ότι θα είναι εύκολο;  Και να σας πω και κάτι;   Ποιος θέλει τις εύκολες νίκες;  Που βρίσκεται η ικανοποίηση, όταν πετυχαίνεις κάτι εύκολο;  Ποιο είναι το συναίσθημα του νικητή, για κάτι που το πετυχαίνουν όλοι;    οκ οκ, καταλαβαίνω τις αντιρρήσεις.  Σαν να σας ακούω τώρα «άσε μας εμάς τα εύκολα και κράτα εσύ τα δύσκολα, μην σου τα στερήσουμε κιόλας!».


Σκεφτόμουν τις προάλλες αυτό που είπα, για τις εκπομπές, ότι γι αλλού κινήσαμε και αλλού η ζωή μας πάει.  Αν το καλοσκεφτείτε, όλες οι εκπομπές, άσχετα από τίτλους και επί μέρους θέματα, αν θα θέλαμε να βάλουμε ένα γενικό τίτλο, αυτός θα ήταν «Το Κυνήγι της Ευτυχίας».  Όσα κι αν είπαμε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με ελάχιστες εξαιρέσεις, όλα μας τα θέματα είχαν να κάνουν λίγο ως πολύ με την ευτυχία.

Δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό, αλλά πείτε κι εσείς.   Παλεύοντας τώρα να κλείσω αυτό τον κύκλο που ανοίξαμε, να μην μείνει ανοιχτός και μπάζει, αποφάσισα πρώτη φορά, τα θέματα των επόμενων λίγων εκπομπών, που μας έχουν μείνει μέχρι τις 2 Ιουλίου, όπου θα κάνουμε ένα θεαματικό …. πέσιμο αυλαίας.  Μια … πώς να το πω τώρα … μια  επίσημη τελευταία, κατ’ αναλογία με την επίσημη πρώτη που ακούμε καμιά φορά.

Το σημερινό θέμα λοιπόν, είναι ένας ακόμα παράγοντας, που συχνά μας απομακρύνει από την ευτυχία, που λέγαμε πριν και μιλάω για τις ενοχές.  Ενοχές, όπως λέμε ενοχές.  Εσωτερικό ελεγκτή τις λένε κάποιοι, άχρηστο και περιττό φορτίο κάποιοι άλλοι, εργαλείο ελέγχου των ψυχών τις έχουν πει και ναι, όλα αυτά έχουν κάποια αλήθεια.

Πέρα κι έξω από ορολογίες όμως, το γεγονός παραμένει, ότι οι ενοχές δεν μας κάνουν ευτυχισμένους.  Αν όπως λένε είναι εργαλείο αυτογνωσίας, εεε, ωραία, ας κάνουμε κάτι λοιπόν μ’ αυτές.  Αν πάλι είναι εργαλείο ελέγχου των ψυχών, ας συλληφθούν οι υπαίτιοι, να τελειώνουμε και μ’ αυτό.  Τι τις έχουμε και κάθονται;  Αν κάτι έχει λόγο ύπαρξης, ας το βοηθήσουμε να δικαιολογήσει το λόγο ύπαρξης του.

Λοιπόν αυτό θα κάνουμε απόψε ή όπως θα με έχετε ακούσει συχνά να λέω, αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε.  Να διώξουμε τις ενοχές, αφού πρώτα πάρουμε, ότι καλό έχουν να μας δώσουν.  Όταν νιώθουμε ότι δεν κάναμε αυτά που έπρεπε, όπως έπρεπε, όταν έπρεπε, δόξα τω θεώ να λέμε, που υπάρχουν και οι ενοχές, να μας θυμίζουν, την επόμενη φορά, να τα πάμε καλύτερα.

Το παν είναι να έχεις ήσυχη και καθαρή την συνείδηση σου, λένε.  Να μπορείς να κοιμάσαι ήσυχος.  Δεν ξέρω γιατί τόσος θρήνος και αλληλοσπαραγμός με το θέμα του ύπνου, αλλά έτσι λένε.  Να μπορείς να κοιμάσαι ήσυχος.

Υπάρχουν πολλές στάσεις για να κοιμάται κανείς.   Μπρούμυτα, ανάσκελα, στο πλάι, με πυτζαμάκια ή χωρίς, με μουσική ή χωρίς, με τηλεόραση ή και χωρίς.  Κι έρχεται εκείνη η ώρα που ακουμπάς το κεφάλι σου στο μαξιλάρι και αντί για ύπνος, έρχονται όλο το ιστορικό της μέρας να παρελάσει  μπρος σου, όπως λένε ότι γίνεται με τη ζωή σου, την ώρα που πεθαίνεις.

Θα στριφογυρίσεις λίγο, θα αλλάξεις καναδυό φορές θέση, θα βάλεις το κεφάλι σου κάτω από τα μαξιλάρια για προστασία, θα ξεσκεπαστείς και θα σκεπαστείς πάλι, μόνο και μόνο για να διαπιστώσεις, ότι οι ίδιες σκέψεις, οι ίδιες εικόνες είναι εκεί και επαναλαμβάνονται.  Το άσχημο είναι ότι ανάμεσα στις καλές στιγμές και τις κακές της ημέρας, οι κακές έχουν το προβάδισμα.  Πως τα πήγες μέσα στη μέρα;  Τα πήγες καλά;   Ήσουν σωστός;  Ήπιος και φιλικός εκεί που έπρεπε και αυστηρός εκεί που δεν έπρεπε;  Νιώθεις περήφανος για τον εαυτό σου ή ψάχνεις μέρος να κρυφτείς, μέσα στα σκεπάσματα;

Κι εσύ αναρωτιέσαι, τι στο καλό έχεις πάθει και δεν μπορείς να ησυχάσεις, αν παράφαγες, αν παραήπιες ή αν εντέλει πεινάς και σου χρειάζεται μια νυχτερινή επιδρομή στο ψυγείο, ένας λόγος που τα ψυγεία έχουν φως, ακούω να λένε.

Και άντε και τα κατάφερες!  Άντε και κοιμήθηκες.  Τι ύπνος είναι αυτός;  Είναι ήσυχος;  Κοιμάσαι σαν το πουλάκι ή ξυπνάς το πρωί και το κρεβάτι έχει μετατραπεί σε πεδίο μάχης;   Έκανες ήσυχο ύπνο ή σε άκουσαν μέχρι και οι βαρήκοοι της τέως περιφέρειας πρωτευούσης, καθώς πάλευες όλη νύχτα με τα θηρία της συνείδησης σου;

Εντάξει, καταδίωκαν και τον Ορέστη οι Ερινύες και τον οδήγησαν στην τρέλα, μια … φίλη τους, αλλά μην το παρακάνουμε.  Αν δεν σκότωσες κάποιον στη διάρκεια της μέρας, αν δεν λήστεψες τράπεζα υπό την απειλή όπλου και με καλσόν στο πρόσωπο, δεν συντρέχει λόγος να μαστιγώνεσαι όλη νύχτα.

Βασικά, λόγος μπορεί να υπάρχει, για να τιμωρήσεις τον υπαίτιο, αυτόν που τα δημιούργησε όλα, αλλά τελικά βγάζει κάπου το μαστίγωμα;  Αν βγάζει, να το καθιερώσουμε, καμιά αντίρρηση, αλλά αν δεν, προς τι οι χαρακιές;

Καμιά αμφιβολία, πως οι ενοχές είναι ένας οδηγός, το αποτέλεσμα ενός τεστ, που μας λέει, αν τα πήγαμε καλά ή όχι.  Γιατί, θα το έχετε προσέξει, πως στο βάθος μας, ξέρουμε όλοι, πότε τα πήγαμε καλά και πότε τα κάναμε λύσσα, έτσι;  Αλλά το κυρίαρχο θέμα ήταν και παραμένει, για  ποιες ενοχές μιλάμε.  το να έκανες σκονάκι και να αντέγραψες στις εξετάσεις, δεν σημαίνει ότι σου αξίζει θάνατος δι απαγχονισμού και εν πάσει περιπτώσει, λάθος σου ή όχι … επί τέλους, πρέπει κάποια στιγμή να κοιμηθείς!  Έχουμε και δουλειές αύριο!

Ενοχές, ένα συναίσθημα που οφείλεται στον εαυτό μας, το δημιουργούμε εμείς ή που επιτρέπουμε την δημιουργία του, από κάτι που μας επισημαίνουν οι άλλοι, το οποίο συναίσθημα στρέφεται προς τον εαυτό μας, που στόχος του δηλαδή είμαστε εμείς οι ίδιοι.  Στήνουμε τον εαυτό μας στον τοίχο και τον κατηγορούμε για κάτι, τον θεωρούμε υπεύθυνο για κάτι που κάναμε ή για κάτι που δεν κάναμε και δεν μπορούμε να τον συγχωρήσουμε.

Οι ενοχές είναι ένα συναίσθημα που δεν αφορά μόνο τις πράξεις μας, αλλά και τις σκέψεις μας, τα συναισθήματα μας και τις ενδόμυχες επιθυμίες μας.  Μπορεί επίσης αυτό που προκαλεί τις ενοχές να μην υπάρχει καν στην πραγματικότητα, αλλά να το κατασκευάζουμε εμείς, με τη σκέψη.   Θέλω αλλά δεν πρέπει!  Δεν θέλω αλλά πρέπει!  Νιώθω αυτό ή εκείνο, αλλά δεν είναι σωστό!  Αισθάνομαι αυτό, χωρίς να το θέλω!  Επιθυμώ, προσδοκώ, θέλω, αλλά… όχι, ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ.

Σε κάθε περίπτωση όμως και ανεξάρτητα αν το σκεφτήκαμε μόνοι μας ή αν μας το επισήμανε κάποιος άλλος, είναι ό εαυτός μας αυτός που μας λέει ότι δεν πρέπει, ότι αυτό είναι ένα λάθος και τότε γεμίζουμε με ενοχές και μόνο που το σκεφτήκαμε και μόνο που το θελήσαμε.   Είναι οι φορές εκείνες που βλέπουμε την καρδιά και το συναίσθημα να συγκρούονται με τη λογική, μία από τις πιο συνηθισμένες περιπτώσεις και ένας από τους λόγους που οδηγούμαστε στις ενοχές.

Είναι αυτή η διάκριση που κάνουμε ανάμεσα στο τι θέλουμε και στο τι πρέπει να θέλουμε.  Είναι τα πρέπει συχνά αυτά που μας οδηγούν στις ενοχές και οι εσωτερικοί κανόνες, που έχουμε αποδεχτεί, που παραβιάζονται.  Υπό αυτή την έννοια, θα μπορούσαν οι ενοχές να είναι ένα κίνητρο για να διορθώσουμε την συμπεριφορά μας και ένας εσωτερικός ελεγκτής, για όταν ξεφεύγουμε.

Βάζουμε τότε τον εαυτό μας σε μια διαδικασία αυτό-ελέγχου, με απώτερο στόχο να μην απογοητεύσουμε κανέναν, να μην πληγώσουμε άθελα μας και να μην προσβάλλουμε κανέναν.  Είναι βέβαια και οι περιπτώσεις που ο έλεγχος και η αξιολόγηση αφορά εμάς τους ίδιους.  Δεν θέλουμε να αποδειχθούμε ανίκανοι ή κατώτεροι των περιστάσεων και να απογοητεύσουμε τον εαυτό μας.

Πρόκειται για μία μάχη δηλαδή, που διεξάγεται εσωτερικά, μέσα στο νου και την ψυχή, όπου προσπαθούμε να μετρηθούμε και να αποδείξουμε στους άλλους, αλλά κύρια στον εαυτό μας ότι είμαστε ικανοί, ότι είμαστε σωστοί και ότι τελικά είμαστε αυτό που εγώ λέω αρκετοί.

Αλλά είναι και οι περιπτώσεις εκείνες, που δεν θα κάνουμε κάτι πραγματικά κακό, που θα κάνουμε κάτι όμορφο για τον εαυτό μας, κάτι που το θέλουμε πολύ και θα μας κάνουν να νιώθουμε, ότι πρέπει να προσφέρουμε τουλάχιστον 6 εβδομάδες άμισθη κοινωνική υπηρεσία, για να εξιλεωθούμε για το κακό που κάναμε.  Και τότε πια ζωγραφίζεις στο μέτωπο τη φράση «Λάθος μου» και γλιτώνουμε και από τον κόπο να μας το πει κάποιος άλλος. 

Μιλάγαμε στην προηγούμενη εκπομπή για το όχι ή μάλλον για την ικανότητα να λέμε όχι, όταν είναι όχι.   Δεν είπαμε, αλλά ισχύει, πως όταν είμαστε φορτωμένοι με ενοχές δυσκολευόμαστε πολύ να πούμε όχι.  Κατακλυζόμαστε τότε από ερωτήματα.  Τι θα σκεφτεί ο άλλος για εμάς;  Και αν τον πληγώσουμε;  Και αν απογοητευτεί μαζί μας;  Και αν στεναχωρηθεί με τη συμπεριφορά μας;

Είναι οι περιπτώσεις, που γεμίζουμε ενοχές, επειδή με κάποιο τρόπο φορτωνόμαστε την ευθύνη για τα συναισθήματα που θα γεννηθούν στον άλλον.  Δεν θέλω να πω, πως η ενσυναίσθηση και η δυνατότητα να ερχόμαστε στη θέση του άλλου δεν είναι προσόν.  Αλλοίμονο, αν είμαστε αναίσθητοι!   Αλλά δεν μπορούμε από την άλλη, να μαστιγώνουμε τον εαυτό μας, για το κάθε τι που δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα θα νιώσει κάποιος άλλος από την στάση μας.

Θέλω να πω, ότι συμβαίνει να έχουμε κάνει το καλύτερο που μπορούμε και που είναι ανθρωπίνως δυνατόν, για να πούμε το όχι με τον πιο γλυκό, με τον πιο ανώδυνο τρόπο που υπάρχει και πάλι το αποτέλεσμα να μην είναι το αναμενόμενο.  Εεε, εκεί δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι, αν ο άλλος παρ’ όλα αυτά αντιδράσει άσχημα.  Εκεί την ευθύνη την έχει ο άλλος και το περιβάλλον του και ο τρόπος που τον μεγάλωσαν και και και.

Δεν ξέρω αν σας έχει τύχει ποτέ, αλλά εμένα μου έχει τύχει να ξεκινάω κάτι, με τις καλύτερες των προθέσεων, με γνώμονα και οδηγό το συμφέρον του άλλου, του συνανθρώπου και το αποτέλεσμα να είναι από απογοητευτικό έως οικτρό.  Δεν μπορείς να προβλέψεις, πως θα πάρει ο άλλος το κάθε τι, όχι μόνο το όχι σου, αλλά το οτιδήποτε που θα κάνεις ή θα πεις.  Και είναι πραγματικά μεγάλη κουταμάρα να βασανίζεσαι από αμφιβολίες και ενοχές, για κάτι στο οποίο δεν έχεις κανέναν έλεγχο και όπου τον έλεγχο τον έχει ο άλλος.

Είναι πολύ δύσκολο να ζούμε διαρκώς με ενοχές, για το κάθε τι που κάνουμε ή δεν κάνουμε ή έστω απλά και μόνο σκεφτόμαστε.  Είναι πολύ ωραία όλα αυτά που λέμε για τον σεβασμό προς τους άλλους ανθρώπους και για την ανάγκη να σκεφτόμαστε τους άλλους, πριν πούμε ή κάνουμε κάτι, αλλά παράλληλα πρέπει να σεβόμαστε και τον εαυτό μας και να μην του ρίχνουμε το ανάθεμα για όλα τα δεινά του κόσμου.

Αν ο άλλος έχει την διαταραχούλα του (και ποιος δεν την έχει), δεν του φταίμε εμείς σε κάτι, που πήρε στραβά αυτό που είπαμε ή κάναμε.  Χρησιμοποιούμε και λίγο την λογική και μάλιστα την κοινή λογική, που έχει εφαρμογή καθολική και ισχύει για όλο τον κόσμο.  γι αυτό την λέμε κοινή.
Δυστυχώς οι ενοχές έχουν το ιδίωμα να εξαφανίζουν κάθε ίχνος λογικής και τότε το αποτέλεσμα κλιμακώνεται με γεωμετρική πρόοδο και όσο οι ενοχές πολλαπλασιάζονται, αυξάνονται και πληθύνονται, όπως ο πληθυσμός της γης, τόσο πιο δύσκολο είναι να χρησιμοποιήσουμε τη λογική, μέχρι που στο τέλος γίνεται ακατόρθωτο. 

Όμως, πως προκύπτουν οι ενοχές και γιατί κάποιοι από εμάς έχουμε αρκετές ενοχές; Οι ενοχές συνδέονται με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του κάθε ενός μας, όπως είναι η τελειομανία, δίνουν και μια αίσθηση απώλειας του ελέγχου, ενδεχομένως και υπερβολικά υψηλά επίπεδα ενσυναίσθησης, αλλά έχουν σχέση και με συμπεριφορές και τρόπους ανατροφής και διαπαιδαγώγησης μέσα στην οικογένεια –κάνε αυτό γιατί θα απογοητεύσεις τη μαμά ή μην κάνεις αυτό γιατί θα στεναχωρηθεί ο μπαμπάς, και πολλές ακόμη τέτοιου είδους εκφράσεις που κάποιοι ακούγαμε πιο συχνά από άλλους όταν ήμασταν παιδιά. Οι ενοχές συνδέονται επίσης και με χαμηλή αυτοπεποίθηση, με ένα αίσθημα κατωτερότητας και με το φόβο της απόρριψης, καθώς και με δυσκολίες να τεθούν όρια και να εκφραστούν οι ανάγκες και οι επιθυμίες του ατόμου, αλλά και με έντονη αυστηρότητα και πολλές απαιτήσεις που έχουμε από τον εαυτό μας.

Σε όλα τα ερωτήματα που θέτουμε στον εαυτό μας και καλλιεργούμε ή ενισχύουμε τις τύψεις και ενοχές που νιώθουμε, ίσως, δεν μας περνά από το μυαλό ή αποφεύγουμε να το σκεφτούμε, το πόσο επιβλαβείς είναι για εμάς τους ίδιους. Ίσως, δεν μας προβληματίζει καν πόσο πληγώνουμε τον εαυτό μας. Ζούμε κάνοντας σενάρια, κάνοντας υποθέσεις,-και τι θα γίνει εάν;;;- και  είναι μια διαρκής προσπάθεια, ένας αγώνας απέναντι στους άλλους αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό.

Είναι σημαντικό να αποδεχτούμε και να παραδεχτούμε στον εαυτό μας ότι όλοι κάνουμε λάθη, είναι αφύσικο να είμαστε πάντα σωστοί και τυπικοί, ενώ θα πρέπει να παίρνουμε την ευθύνη των επιλογών μας, όταν αφορούν αποκλειστικά εμάς και τη ζωή μας, χωρίς να σκεφτόμαστε πώς οι άλλοι το βλέπουν. Όταν κάτι είναι επιλογή μου και δεν επηρεάζει τη ζωή των άλλων, γιατί θα πρέπει να νιώσω ενοχές που δεν το αποδέχονται ή δεν το εγκρίνουν;  Ας σκεφτούμε λίγο πόση φθορά προκαλούμε στον εαυτό μας κάθε φορά που νιώθουμε ενοχές και τον βάζουμε σε μια διαδικασία ταλαιπωρίας και έντασης, άγχους και πίεσης…

Ο Μαρκήσιος Ντε Σαντ φέρεται να είπε, ότι όταν ακολουθούμε τα πρωτόγονα ένστικτά μας που μας κυβερνούν,  δεν είμαστε πιο ένοχοι από ότι είναι ο Νείλος για τις πλημμύρες του ή η θάλασσα για τα κύματά της.  Εντάξει, θα μου πείτε, παρηγοριά είναι αυτό;  Πόσο μπορεί να μας βοηθήσει αυτή η σκέψη με τις ενοχές και να μας κάνει να νιώσουμε καλύτερα, όταν βαθιά μέσα μας ξέρουμε, ότι τα έχουμε κάνει θάλασσα;

Όχι πολύ!  Συμφωνώ!  Εξ άλλου δεν θα με βρείτε πάντα σύμφωνη με όλα αυτά τα πομπώδη, που ακούγονται δεξιά-αριστερά, ελέω ίντερνετ, social media, facebook crap και Mark Zuckerberg.  Όχι γιατί δεν είναι σωστά, αλλά γιατί επανάληψη, μπορεί να είναι γνωστή ως μήτηρ μαθήσεως, αλλά όταν δεν συνοδεύεται από την πράξη, αλλά μόνο από την επιθυμία να είμαστε ή να κάνουμε αυτό ή το άλλο, δεν μας πάει πουθενά.  Και τα like που πέφτουν βροχή, μετά από κάθε τέτοιο, δεν είναι πολύ πιθανό να το αλλάξουν αυτό.

Ενώ λοιπόν οι ενοχές μπορούν να είναι ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο αξιολόγησης του εαυτού και ρυθμιστές της συμπεριφοράς, οι ενοχές σε υπερβολικά μεγάλο βαθμό, είτε μας αξίζουν είτε όχι, συνήθως όμως όχι, καταντάει στο τέλος αρρώστια.   Μιλάμε τότε για ενοχικότητα ένα συναίσθημα γενικευμένο, που μας καταδιώκει ασυνείδητα και μας κάνει να αισθανόμαστε με κάποιο τρόπο υπεύθυνοι για οτιδήποτε συμβαίνει γύρω μας.

Θα συμφωνούμε πιστεύω, ότι είναι εντελώς διαφορετικό να θεωρούμε τον εαυτό μας υπεύθυνο για κάποιο λάθος μας και να αναλαμβάνουμε την ευθύνη των πράξεών μας και είναι άλλο πράγμα οι αδικαιολόγητες ενοχές που μας στοιχειώνουν και μας οδηγούν στην αυτό-απαξίωση.  Τα λάθη μας είναι αυτά που θα μας οδηγήσουν σε καλύτερες συμπεριφορές στο μέλλον, ενώ η η αυτό-απαξίωση μας οδηγεί στην ντροπή και στην ψυχική φθορά, στο φόβο, στο κλείσιμο στον εαυτό μας και στην αδυναμία να αυτενεργήσουμε.  Μας εξουδετερώνει!

Ο ενοχικός άνθρωπος υποφέρει!  Πιστεύει ότι δεν είναι τόσο καλός και ικανός, όπως όλοι οι άλλοι.   Θα τον καταλάβετε, γιατί συνήθως είναι ντροπαλός και επιφυλακτικός, από τις ενοχές που τον τρώνε.   Δεν έχει ούτε αγάπη για τον εαυτό του ούτε εμπιστοσύνη στον εαυτό του.  Υποβαθμίζει ολοφάνερα τον εαυτό του και ενδόμυχα, αλλά και φανερά, τον καθιστά υπαίτιο, μόνιμα, για το κάθε τι.  Αν τον κατηγορήσεις π.χ. για κάτι, θα σπεύσει να το παραδεχτεί και να ζητήσει συγνώμη, χωρίς να το αξιολογήσει, γιατί μέσα του, έχει πειστεί εδώ και καιρό, ότι για όλα φταίει αυτός, οπότε δεν αντιδρά στις άδικες κατηγορίες, όπως κανονικά θάπρεπε.   Είναι ένα σάκος του μποξ δηλαδή.

Ο ενοχικός βρίσκεται μονίμως σε κατάσταση άγχους, απολογείται συνεχώς, δείχνει μόνιμα ανησυχία, για τον αν είναι σωστός και η έλλειψη αυτοπεποίθησης χτυπάει κόκκινο, μαζί και η αγωνία του για το πώς φαίνεται στα μάτια των άλλων.  Θα αυτοκατηγορείται καθημερινά κάνοντας σκληρή αυτοκριτική, θα αισθάνεται ντροπή γι αυτό που είναι και υποσυνείδητα θα έχει την τάση να συγκρίνει τον εαυτό του με τον κάθε ένα που θα τύχει να μιλήσουν μαζί, που θα συναντηθούν κάπου ή που θα συνεργαστούν μαζί.

Μιλάμε για νοσηρή κατάσταση και νομίζω αυτό τα λέει όλα.  Καμία περίπτωση να αποδεχτεί τον εαυτό του, καμία σκέψη δεν περνάει από το μυαλό του, ότι δικαιούται όπως όλοι, να μην είναι τέλειος, καμία σωτηρία τελικά.  Μέσα του βαθιά ο ενοχικός, θα δεχτεί οτιδήποτε από τους άλλους, οποιαδήποτε καταπιεστική, προσβλητική, περιφρονητική συμπεριφορά και μάλιστα θα πιστεύει ότι του αξίζει τέτοιος που είναι και ότι και λίγα του κάνουν!
Μη σου τύχει που λέμε!

Που οφείλονται όμως οι ενοχές;  Στην πλειοψηφία τους μας ακολουθούν και έχουν την ρίζα τους στην παιδική ηλικία.  Όλα τα λάθος «πρέπει» των γονιών και των δασκάλων, όλες οι επιπλήξεις, κλειδωμένες μέσα στο παιδικό μυαλό, που επανέρχονται, για να μας θυμίσουν πόσο ανάξιοι είμαστε.  Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, οι ενοχές δεν είναι αποτέλεσμα ενός υγιούς συστήματος αξιολόγησης μέσα μας, που μας ειδοποιεί ότι τα κάναμε λύσσα, αλλά είναι αποτέλεσμα ενός εσωτερικού μηχανισμού αξιολόγησης, που υιοθετήσαμε ως παιδιά.

Η παιδική ηλικία είναι η πιο κατάλληλη για να αναπτυχθούν οι ενοχές κι εδώ ο σαρκασμός είναι ηθελημένος.  Μια εποχή με την αυτοπεποίθηση μας και την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας πολύ χαμηλά και με τις ανασφάλειες να χτυπάνε κόκκινο, ακόμα και για την ίδια την επιβίωση μας, το έδαφος προσφέρεται για να φυτέψει κανείς εκεί, κάθε είδους φυτό, ακόμα και τα βλαβερά.
Πρόκειται για τα πρώιμα παιδικά βιώματα, όπου ένα παιδί νοιώθει ότι παίρνει αγάπη μόνο όταν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των γονιών.   Αυτό κάποιες φορές καλλιεργεί μέσα στα παιδιά την πεποίθηση ότι η αξία δεν είναι κάτι που υπάρχει μέσα τους, αλλά βρίσκεται εξωτερικά, στην εμφάνιση (καθαρός, πλυμένος, καλοβαλμένος), στις επιδόσεις, σχολικές και άλλες, και γενικά στην ικανότητα του παιδιού να εκπληρώνει τις προσδοκίες των άλλων.

Συνεσταλμένα τα παιδιά, χωρίς ανεπτυγμένη ακόμα μια ισχυρή βούληση, ακούνε όλα αυτά τα «μη», τα «πρέπει», τα «όχι» και τις διάφορες συγκρίσεις που κάνουν οι γονείς με τους συνομήλικους τους και καταλήγουν πολύ συχνά να κατακυριεύονται από δυσαρέσκεια για την ίδια την ύπαρξή τους.
Επίσης, με κάποιο τρόπο, άθελα τους πολλές φορές, οι γονείς περνάνε στο παιδί την πεποίθηση, ότι πρέπει να είναι πάντα υπάκουο, συμμορφώσιμο, υποχωρητικό, πρόθυμο, διαθέσιμο, να δίνει τα πάντα για τους άλλους και ότι, προσέξτε το εδώ, ότι αν δεν είναι όλα αυτά, οι άλλοι, ανάμεσα τους και οι γονείς, θα πάψουν να το αγαπούν.

Φανταστείτε τώρα ένα παιδί στη νηπιακή ηλικία, σε ένα στάδιο που έχει κατακτήσει ένα σωρό ικανότητες και είναι σε φάση δημιουργικής δράσης και ανακάλυψης, χωρίς κρίση δική του ακόμα, αναγκάζεται υποχρεωτικά να υιοθετήσει το αξιολογικό σύστημα των γονιών, τι μπορεί δηλαδή να κάνει και τι όχι, τι επιτρέπεται και τι όχι, τι είναι σωστό και τι λάθος, δίκαιο ή άδικο, τίμιο ή όχι.
Όταν όμως, δεν καταφέρει να συμμορφωθεί με τις  εμφυτευμένες αυτές εντολές, που μοιραία θα συμβεί κι αυτό, και όταν η αποτυχία αυτή αποτελεί λόγο για τους γονείς, να περιορίσουν την φυσική τάση του παιδιού για εξερεύνηση του κόσμου και των προσωπικών του ορίων και δυνατοτήτων, αντί να το ενθαρρύνουν να δοκιμάσει ξανά, με ελάχιστα ανεπτυγμένη την κρίση και την λογική το μικρό παιδάκι, μπορεί πολύ εύκολα να τα εκλάβει όλα αυτά σαν έναν άλλο κανόνα, αυτή τη φορά αόριστο και γενικό και όχι πάρα πολύ ξεκάθαρο, που όταν τον παραβεί, αόριστα και γενικά πάντα, νιώθει ενοχές, ακόμα και για πράγματα που δοκιμάζει στη φαντασία του.
Oh my god!  Είμαστε καταδικασμένοι!

Μισό λεπτό όμως.  Μιλάμε τόση ώρα για τις ενοχές.  Με τις τύψεις τι γίνεται;  Είναι το ίδιο οι τύψεις με τις ενοχές;  Λοιπόν, οι περισσότεροι από μας, χρησιμοποιούμε και τις δύο λέξεις, για να περιγράψουμε ένα και το αυτό.  Συγχέουμε τα δύο, υπάρχει όμως μία ειδοποιός διαφορά ανάμεσα στις δύο αυτές λέξεις.

Οι τύψεις είναι η συναισθηματική κατάσταση που βιώνουμε όταν έχουμε κάνει κακό και έχουμε βλάψει με τα λόγια ή τις ενέργειές μας έναν άλλον άνθρωπο.  Τύψεις έχουμε άμα σκοτώσουμε κάποιον, άμα ρίξουμε ή γενικά εξαπατήσουμε κάποιον. Αφορούν δηλαδή οι τύψεις ένα πραγματικό γεγονός, για το οποίο ευθυνόμαστε απόλυτα και σίγουρα εμείς οι ίδιοι.

Οι ενοχές από την άλλη, δεν υπονοούν ότι το άτομο που τις νοιώθει, έχει φταίξει υποχρεωτικά ούτε ότι αυτό που έχει κάνει είναι απαραίτητα κακό.  Η ενοχή δε συνδέεται πάντα με τη δική μας υπαιτιότητα, αλλά έχει περισσότερο να κάνει είτε με την χαμηλή αυτοεκτίμηση που πολλές φορές μας καταλαμβάνει, είτε με το σύστημα αξιών που έχουμε, ανάλογα με το πώς έχουμε μεγαλώσει  και πόσο υγιής και ικανοποιητική ήταν η σχέση με τους γονείς μας.   Ενοχή λοιπόν μπορεί να νοιώθει κάποιος απλώς επειδή μπορεί να ξέχασε να πάρει ένα τηλέφωνο τους γονείς του ή επειδή έστησε φίλους γιατί ήταν κουρασμένος.  Πράξεις δηλαδή τις οποίες δεν τις λες κακές, αλλά έχουν περισσότερο να κάνουν με το πόσο υπολογίζουμε τους άλλους, πόσο μας νοιάζει το πώς αισθάνονται από μια, ας πούμε, παράλειψη ή αμέλεια δική μας.

Ενώ οι τύψεις λοιπόν έρχονται όταν πραγματικά έχουμε βλάψει κάποιον ως απόρροια της συνείδησής μας, οι ενοχές δεν υποδηλώνουν πάντα δική μας υπαιτιότητα για ένα γεγονός, αλλά σχετίζονται περισσότερο με το πόσο άσχημα εμείς νιώθουμε για το γεγονός αυτό.  Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι οι τύψεις είναι … νόμιμες, δικαιολογημένες.  Έχουμε κάνει κάτι πολύ άσχημο και νιώθουμε άσχημα, επειδή συνειδητοποιούμε το μέγεθος και τη βαρύτητα του παραπτώματος μας και καλά κάνουμε και νιώθουμε άσχημα, διότι δεν είμαστε ασυνείδητοι, παχύδερμα, αναίσθητοι.

Οι ενοχές αντίθετα, είναι περιττό φορτίο.  Είναι παράλογες, στο μυαλό μας μόνο και σπάνια έχουν να κάνουν με πραγματικό περιστατικό.  Η λογική βαλτώνει, μας ακινητοποιούν και όλα αυτά, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, εξαιτίας μιας συμπεριφοράς στο μακρινό παρελθόν μας, σαν παιδιά, στην οποία ενεργήσαμε διαφορετικά από ότι προέβλεπε ο θείος νόμος και η ράβδος, διαφορετικά από ότι μας είχαν διδάξει ή τέλος πάντων διαφορετικά απ’ ότι θα ήθελαν.  Ουσιαστικά μπορούμε να πούμε ότι η ενοχή η ανάμνηση ή μάλλον η υπενθύμιση ή μάλλον η αναβίωση ενός πολύ παλαιού τραυματικού γεγονότος, ενός πολύ παλιού παραπτώματος.

Το άλλο άσχημο με την ενοχή είναι ότι νοιώθουμε άσχημα και αναλωνόμαστε ψυχικά, με αίτιο κάποιο γεγονός του παρελθόντος για το οποίο δεν μπορούμε να κάνουμε απολύτως τίποτα, για να το αλλάξουμε.  Δεν είναι τρομερό;

Πίσω λοιπόν στην παιδική ηλικία, διαβάζω μια πολύ ενδιαφέρουσα περιγραφή του ψυχολόγου Δρ Νίκου Πόρτολα, όπου μας λέει ότι αν προσπαθήσουμε να ανακαλέσουμε πράγματα στη μνήμη μας, θα δούμε ότι κάπου εκεί υπήρχε πάντα κάποιος ή κάποιοι, μάνα, πατέρας, και μεγαλύτερα αδέλφια ακόμα, που με τον τρόπο τους μας θύμιζαν ότι έπρεπε να νιώσουμε άσχημα κάθε φορά που εκείνοι θεωρούσαν ότι οφείλαμε να κάνουμε ή να μην κάνουμε κάτι, να πούμε ή να μην πούμε κάτι, να αισθανθούμε ή να μην αισθανθούμε κάτι.

Και θα θυμηθούμε τότε επίσης, ότι κάπως έτσι μας έμαθαν να αισθανόμαστε «κακοί» κι «αναίσθητοι» αν δε νοιώθαμε ενοχή.  Και κάπως έτσι, πολλοί από μας καταλήξαμε ενοχικά άτομα.
Ξεκινώντας από τους γονείς, πόσες φορές δεν ακούσαμε φράσεις όπως «αχ, εγώ κάθομαι και παιδεύομαι για σένα κι εσύ βγαίνεις και διασκεδάζεις» ή «έμεινα παντρεμένη με τον πατέρα σου μόνο για χάρη σου» ή «δε με βοηθάς και η μέση μου χειροτερεύει» ή «εννέα μήνες σε κουβαλούσα και δε φαντάζεσαι τι τράβηξα για να σε φέρω στον κόσμο» και πολλά άλλα.

Αυτή είναι η γονεϊκή ενοχή που στοχεύει να κρατήσει δέσμια τα παιδιά και αιώνια υποχρεωμένα στους γονείς, για κάτι που ήταν υποχρέωση τους!  Άλλη γονεϊκή τακτική είναι το «μας ντρόπιασες», το «δε βλέπεις το γειτονόπουλο πως τα καταφέρνει σε ότι του λένε οι γονείς του και δε τους στεναχωρεί», το «τι θα πει ο κόσμος», το «αν το κάνεις αυτό θα πεθάνω» κλπ κλπ κλπ.

Και βέβαια μετά έρχεται και το σεξουαλικό, όπου κι εκεί έχουν άποψη και μετά σειρά έχει το κοινωνικό σκέλος, τα «με ντρόπιασες»,  «να άνοιγε η γη να με καταπιεί που δεν είπες ευχαριστώ» κ.α.  Μια ιστορία που συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή με κουβέντες του τύπου «εγώ έφτυσα αίμα να φτιαξω περιουσία για σένα, αλλά εσύ …», «έπεσα στα γόνατα να σε διορίσω κι εσύ …. μπλαμπλαμπλα», «εγώ που για σένα αυτό κι εκείνο κι εσύ πήγες και παντρεύτηκες τον κακομοίρη » και ένα σωρό άλλα σπαραξικάρδια.

Προσέξτε τώρα!  Δεν μιλάμε για όλους τους γονείς συλλήβδην.  Δεν το κάνουν όλοι αυτό και γι αυτό δεν είμαστε όλοι ενοχικοί.  Το κάνουν και το κάνουμε κι εμείς σαν γονείς, αλλά έχει σημασία ο βαθμός.  Αν μονίμως κλαίγεσαι για τις θυσίες που έχεις κάνει γι αυτό το παιδί, εεε, που θα πάει, θα την αναπτύξει την διαταραχούλα του

Σχεδόν ταυτόχρονα με τους γονείς, «δουλεύει» και το σχολείο.   Γνωστή φράση το εδώ το  «οι γονείς σου θα απογοητευτούν από εσένα εάν…(βάλτε μια πρόταση που θυμάστε)», το «θα πρέπει να ντρέπεσαι για τους βαθμούς σου, την συμπεριφορά σου …… κλπ» και το … κορυφαίο: «αν δε διαβάζεις  να δούμε τι θα κάνεις στη ζωή σου».   Και σκεφτείτε πόσοι από μας το ακούσαμε αυτό.  Όλοι;

Ταυτόχρονα με γονείς και σχολείο, αλλά και αργότερα στη συνέχεια της ζωής, έρχεται συνεπίκουρος στο … έργο τους η εκκλησία, συνεχίζει ο ψυχολόγος, η όποια εκκλησία έρχεται όπως όλες οι εκκλησίες, να συμπληρώσει, ότι θα τιμωρηθείτε επειδή κάνατε ή δεν κάνατε αυτό ή εκείνοι και ο κατάλογος με τα πρέπει και τα μη μεγαλώνει … χωρίς στο μεταξύ να είναι σίγουρο, ότι όλα αυτά όντως δεν πρέπει και μη.

Και μεγαλώνοντας, προστίθεται και μια άλλη πηγή ενοχής, ο/η σύντροφος.  Εδώ η ενοχική φράση κλειδί ξεκινάει με το «αν με αγαπούσες…» κι αποτελεί τον πιο γνωστό και πολύ επιτυχημένο τρόπο χειραγώγησης της/του συντρόφου.   Το ίδιο αποτελεσματικά είναι και η γκρίνια, η ανεξήγητη σιωπή, το βλέμμα όλο κακία, τα μούτρα και «Δεν έχω τίποτα», είναι κάποιες από τις γνωστές μεθόδους μετάδοσης της ενοχής μεταξύ συντρόφων.

Ο λόγος; Η ενοχή είναι πολύ χρήσιμη, μας λέει ο ψυχολόγος, ώστε να κάνεις το σύντροφό σου να προσαρμοστεί στα πρότυπα συμπεριφοράς σου αλλά και να ανταποκριθεί σε όλες τις απαιτήσεις σου.
 Τη συνέχεια τη δίνουν τα παιδιά, που σαν αποδέκτες ενοχής, την ενσωματώνουν και τη χρησιμοποιούν και σαν όπλο κατάκτησης των θέλω τους.  Είτε με έμμεσο τρόπο (μούτρα, βουβό κλάμα, σιωπή, αποχώρηση), είτε με άμεσο («δεν είσαι καλός πατέρας αφού δε μου αγοράζεις το παιχνίδι» ή «ο πατέρας του Κ. του έδωσε 50 ευρώ στην εκδρομή κι αυτός ήταν πολύ χαρούμενος, ενώ εγώ…») αντιστρέφουν το παιχνίδι της γονεϊκής ενοχής και το χρησιμοποιούν για να χειριστούν τους γονείς, τους παππούδες και άλλα μέλη της οικογένειας τους.

Και τελευταία στη λίστα, αλλά επίσης αποτελεσματική, έρχεται η κοινωνία, η οποία χρησιμοποιεί την ενοχή προς όφελός της.   Παράδειγμα το φιλοδώρημα. Ενώ θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει μια ένδειξη ικανοποίησης, για μια πέρα από το συνηθισμένο υπηρεσία, έχει καταντήσει προσπάθεια εξαγοράς των ενοχών αυτού που δέχεται την υπηρεσία.  Με το βλέμμα, ο αποδέκτης του φιλοδωρήματος, προσπαθεί να σας κάνει να νιώσετε άσχημα, ώστε να λάβει το μεγαλύτερο δυνατό, άσχετα εάν έχετε λάβει ή όχι, τις καλύτερες υπηρεσίες.  Και σε κάνει να αισθάνεσαι φτηνός, μίζερος, γρουσούζης, που δεν άφησες ένα ηγεμονικό φιλοδώρημα.

Και μετά ερχόμαστε κι εμείς να προστεθούμε στην μακριά ουρά των ατόμων που μας χειραγωγούν.  Και θεωρούμε τον εαυτό σας ένοχο γιατί φάγαμε γλυκό και δεν μπαίνουμε στο τζην, γιατί δεν δώσαμε χρήματα σε κείνο τον άστεγο του τραίνου, γιατί δεν βγαίνει η δουλειά στο γραφείο, γιατί ξεχάσαμε να πάρουμε τηλέφωνο τη μαμά μας, γιατί δεν είμαστε όσο έπρεπε θερμές με τον σύντροφο μας, γιατί φωνάξαμε στο παιδί μας, γιατί αγοράσαμε ένα κάπως ακριβό καλλυντικό, γιατί, γιατί, γιατί.

Και τέλος έρχεται η ηλεκτρονική επικοινωνία και το ίντερνετ να ολοκληρώσει την καταστροφή.  Να εκείνο το μήνυμα που δεν απαντήσαμε αμέσως, να εκείνη η ανάρτηση στο facebook που δεν κάναμε Like, να εκείνο το συμπαθητικό σχόλιο στο τσατ που απαντήσαμε μετά από τρεις μέρες και το πράγμα και η ζωή μας μαζί γίνεται μια κόλαση, βουτηγμένη μέσα στις ενοχές.

Ωραία!  Και τι κάνουμε τώρα;  Πως αντιμετωπίζονται οι ενοχές;  Βρήκαμε τους υπαίτιους, καταλάβαμε τον μηχανισμό, τι κάνουμε όμως;  Πως πετάμε από πάνω μας όλο αυτό το περιττό φορτίο;

Για αρχή, βασικό όπλο στην προσπάθεια να απαλλαγούμε από την ενοχή, είναι η κατανόηση του πότε οι άλλοι τη χρησιμοποιούν για να μας χειραγωγήσουν.   Πως θα το καταλάβουμε;  Εδώ έχω ένα πολύ χρήσιμο τιπ να μοιραστώ μαζί σας.

Το βρήκα σε ένα βιβλίο ψυχολογίας για εφήβους.  Έλεγε λοιπόν εκεί, ότι ένας καλός τρόπος να καταλάβεις τις προθέσεις που έχει η συμπεριφορά του εφήβου σου, είναι να κοιτάξεις να δεις, τι συναισθήματα γεννιούνται μέσα σου, από την συγκεκριμένη συμπεριφορά.  Δεν ακούγεται πολύ επιστημονικό, αλλά πιστέψτε με, είναι.  Και είναι και πολύ αποτελεσματικό.

Αν το παρατηρήσετε, θα δείτε, ότι όταν μια συμπεριφορά σας φέρνει αισθήματα οργής, αγανάκτησης, φόβου, στρες και ναι, και ενοχές, τότε στο 99,9% των περιπτώσεων, δηλαδή πρακτικά σε όλες  τις περιπτώσεις, η πρόθεση του άλλου είναι ακριβώς αυτή.  Να σας προκαλέσει δηλαδή αισθήματα οργής, αγανάκτησης, φόβου, στρες και ενοχές.

Αν λοιπόν μια συγκεκριμένη συμπεριφορά φουντώνει μέσα μας τον ενοχικό, οι πιθανότητες είναι ο άλλος όντως να επιδιώκει ακριβώς αυτό, μέσα δηλαδή από τις ενοχές, να μα φέρει στα νερά του, να κάνουμε τα κέφια του.  Δεν έχει καμία σημασία, αν αυτός ο άλλος το κάνει αυτό συνειδητά ή υποσυνείδητα.  Σημασία έχει ότι το κάνει.  Δεν λέμε δηλαδή, ότι το έχει σκεφτεί, ότι το έχει σχεδιάσει κι ότι πρόκειται για μια καλά σχεδιασμένη και προμελετημένη ενέδρα, που μας καλεί να πέσουμε μέσα.  Λέμε όμως ότι το έχει σχεδιάσει ενδόμυχα, χωρίς συχνά και ο ίδιος να καταλαβαίνει, τι κάνει και γιατί.

Σκεφτείτε την περίπτωση με τα κατεβασμένα μούτρα και το silent treatment, όπου ρωτάς τον άλλον τι έχει και σου λέει τίποτα, ενώ καταφανώς κάτι έχει, μια πρακτική που απαντάται στις γυναίκες, κατά κύριο λόγο και θα σας πω μετά γιατί.  Η συμπεριφορά αυτή είναι σχεδιασμένη και μελετημένη και δοκιμασμένη σε ότι αφορά το αποτέλεσμα, που είναι να σε κάνει να νιώσεις, ότι με κάποιο τρόπο φταις εσύ γι αυτό, που αισθάνεται άσχημα δηλαδή, χωρίς όμως να σου λέει ακριβώς, τι είναι αυτό που έκανες και για ποιο λόγο σου αξίζει και πρέπει να τιμωρηθείς.

Και τότε προσπαθείς εσύ να καλοπιάσεις τον άλλον και του κάνεις τα χατίρια και δεν του φέρνεις αντιρρήσεις, μπας και ξεθυμώσει και γλυτώσεις κι εσύ από τις ενοχές που σε κατακλύζουν και σε κάνουν να νιώθεις, σκληρός, άδικος, αναίσθητος, παρτάκιας, αγνώμων  κι ένα σωρό άλλα χαριτωμένα, μην φέρω τώρα το λεξικό εδώ, γιατί είναι πολλά!

Είπαμε πριν, ότι η στάση με τα μούτρα κατεβασμένα, σε συνδυασμό με την σιωπηλή αντιμετώπιση, το silent treatment, το concept του θύματος, του poor me, η καημένη εγώ, είναι μια στάση πολύ προσφιλής ανάμεσα στις γυναίκες περισσότερο από τους άνδρες.  Αυτό οφείλεται στο ότι μεγαλωμένες οι περισσότερες από μας και προορισμένες να γίνουμε γλυκές σύντροφοι και μανούλες, δεν μάθαμε να εκφράζουμε ανοιχτά τα συναισθήματα μας και γίναμε αυτό που πολύ πρόχειρα θα λέγαμε παθητικές.

Μάθαμε ως γυναίκες, να κρύβουμε, να μην εκφράζουμε αυτό που νιώθουμε, για να μην κάνουμε τους άλλους να νιώσουν άσχημα και εν πάσει περιπτώσει, μας έμαθαν πως το τι νιώθουμε δεν έχει καμία σημασία.  Σημασία έχει το πώς νιώθουν οι άλλοι, όχι εμείς.  Και σημασία έχει να μην διαταράσσεται το κλίμα μέσα στο σπίτι, η γαλήνη και η ηρεμία των άλλων.

Έτσι λοιπόν, μάθαμε να αποφεύγουμε την ανοιχτή λεκτική αντιπαράθεση και τις διενέξεις.  Δεν θα ορθώσουμε εύκολα ανάστημα να πούμε στον άλλον «με πείραξε, με πλήγωσε, με ενόχλησε αυτό που είπες ή που έκανες» και θα αποφύγουμε να το συζητήσουμε, για να μην φανούμε γκρινιάρες και μέγαιρες.  Θα υιοθετήσουμε όμως την γλώσσα του σώματος που μας θέλει θύματα της ζωής, των άλλων και των καταστάσεων και με αυτό τον έμμεσο και όχι και τόσο τίμιο τρόπο, θα προσπαθήσουμε να αποκτήσουμε τον έλεγχο των άλλων  και να τους αναγκάσουμε να κάνουν αυτό που θέλουμε.

Με κάποιο τρόπο δηλαδή, μάθαμε να μην απευθυνόμαστε στη λογική των άλλων, αλλά στο συναίσθημα.  Ύπουλο, αλλά αποτελεσματικό.  Αλλά και αυτό έχει τις ρίζες του στο παρελθόν, στην παιδική ηλικία της κάθε μιας μας, και το παρελθόν είναι κάτι που δεν μπορεί να αλλάξει, όσο κι αν το θέλουμε.  Το μόνο που ίσως μπορούμε να κάνουμε, είναι όταν γνωρίζουμε τα αίτια και την πηγή μιας συμπεριφοράς, είναι να προσπαθήσουμε να την ελέγξουμε.  Και αυτό μας γυρίζει πάλι πίσω στο θέμα μας που είναι τα αισθήματα ενοχής και πως αντιμετωπίζονται.

Λοιπόν δεν υπάρχουν μαγικά κλειδιά κι ούτε πρόκειται να βοηθήσει εδώ το κασετόφωνο  της ελληνικής ταινίας, με τα καμάκια, που επαναλαμβάνει «You are beautiful, I love you”.  Βοηθάει αλλού, αλλά όχι με τις ενοχές.  Αν λοιπόν το πρώτο πράγμα που έχουμε να κάνουμε, είναι να διαγνώσουμε ποιες συμπεριφορές και ποια άτομα είναι αυτά που επιχειρούν να μας χειραγωγήσουν με όπλο τους τις ενοχές, το επόμενο πολύ σημαντικό είναι να καταλάβουμε την πηγή των συναισθημάτων αυτών.

Υπάρχει ανάγκη να κλείσουμε τις παρτίδες μας με το παρελθόν, πολύ απλά γιατί το παρελθόν δεν αλλάζει, το είπαμε ήδη αυτό και καλό θα είναι να το πούμε μερικές φορές ακόμα, μέχρι να το εμπεδώσουμε.  Δεν αλλάζει.  Και το να θρηνούμε αποδίδοντας ευθύνες, σε δικαίους και αδίκους, ούτε αυτό θα βοηθήσει.  Οι γονείς μας, καλώς ή κακώς, έκαναν αυτό που νόμιζαν καλύτερο.  Τόσα ήξεραν, τόσα έκαναν και μην αμφιβάλλετε ούτε για μια στιγμή, ότι κι εμείς δεν είμαστε καλύτεροι.
Περισσότερα σε λίγο.

Εγώ το έχω πει:  Καλούμαστε να φτιάξουμε ανθρώπους, ένα από τα σημαντικότερα πράγματα πιθανώς και δεν μας έμαθε κανείς, πως το κάνουμε αυτό.  Μαθαίνουμε απέξω νεράκι τους κόσμου τις άχρηστες γνώσεις και το ένα και πολύ βασικό, πως μεγαλώνουμε παιδιά, δεν μας λέει ποτέ κανείς τίποτα και αφηνόμαστε στο ένστικτό μας να μας οδηγήσει, με ότι συνέπειες μπορεί αυτό να έχει.

Και ο κύκλος των ενοχών ξαναρχίζει και διαιωνίζεται.  Εμείς τι πάθαμε, λέμε, που μας μεγάλωσαν έτσι;  Δεν γίναμε καλοί άνθρωποι;  Αλλά ας μην το σχολιάσουμε αυτό καλύτερα.  Το ζητούμενο ήταν και παραμένει, όχι μόνο να γίνουμε καλοί άνθρωποι, αλλά να γίνουμε ευτυχισμένοι άνθρωποι και με ένα βουνό ενοχές ο καθένας μας στην πλάτη, δεν είναι τόσο σίγουρο αυτό το τελευταίο με την ευτυχία.

Ξέρετε, το είμαι κακός γονιός είναι η υπ’ αριθμόν 1 ενοχή από πλευρά συχνότητας.  Είδατε όμως τι είπαμε πριν για τους γονείς μας;  Ότι μπορούσανε κάνανε.  Το ίδιο ισχύει και με μας.  Ότι μπορούμε κάνουμε καλύτερο και ξεκινάμε με τις καλύτερες των προθέσεων με τα παιδιά μας και αν δεν είμαστε τέλειοι, τι να κάνουμε;  Είναι κανένας άλλος και δεν το ξέρουμε και μας τον κρύβουν;   Ας μην κολλάμε στα λάθη μας.  Να βλέπουμε και τα σωστά που κάνουμε.  Δεν μπορεί να τα κάναμε όλα λάθος.  Κάτι σωστό θα κάναμε!

Τι άλλο μπορούμε να κάνουμε με τις ενοχές;  Πολύ βασικό, να αποδεχτούμε τον εαυτό μας, αντί να τον πολεμάμε και να τον μαστιγώνουμε, όπως ακριβώς είναι, με τα δυνατά του σημεία και τις αδυναμίες του  και μαζί μ’ αυτόν και το γεγονός ότι κανείς, κανείς όμως, δεν είναι τέλειος.   Κόβουμε το μαστίγωμα δηλαδή, για να το πω πιο … επιστημονικά.

Ναι, οι ενοχές σε κάποιο ποσοστό είναι υγιείς, αυτό όμως μόνο όταν είναι υγιείς.  Φυσικά και χρειαζόμαστε τις ενοχές, να μας πουν, που τα πήγαμε χάλια και να διορθώσουμε πορεία, όπου χρειάζεται.  Είναι μέρος της εξέλιξης μας και είναι θεμιτό να υπάρχουν.  Αλλά για τους σωστούς λόγους, εκεί που πραγματικά κάναμε λάθος.

Είδατε;  Δεν χρησιμοποιώ την λέξη «κακό», δεν λέω κάναμε κάτι «κακό», αλλά λέω, κάναμε κάτι λάθος.  Έτσι πρέπει να το βλέπουμε.  Γιατί στο βάθος-βάθος αυτή είναι η αλήθεια.  Ότι κι αν κάναμε, από την στιγμή που το συνειδητοποιούμε και νιώθουμε άσχημα και μετανιώνουμε γι αυτό, αυτό που μένει, είναι ότι ήταν ένα λάθος.  Θα ήταν κακό, αλλά όχι λάθος, αν δεν μετανιώναμε.

Αφού λοιπόν εξετάσαμε την πηγή των συναισθημάτων ενοχής και αφού διαπιστώσαμε ότι όντως έχουμε ευθύνη, αν επανορθώσουμε αυτό που κάναμε και δεσμευτούμε να μη διαπράξουμε ξανά το ίδιο λάθος, μένει κάτι άλλο να κάνουμε;  Αν μένει, να το κάνουμε.  Το να το αναμασάμε στο διηνεκές, δεν είναι πολύ παραγωγικό.

Συγχωρούμε λοιπόν.  Αν όντως πιστέψουμε, ότι κανείς δεν είναι τέλειος και ότι όλοι έχουν το δικαίωμα στο λάθος, συγχωρούμε τον εαυτό μας.  Ακόμα κι αν το «λάθος» είναι εκείνο το γλυκό που υποκύψαμε στον πειρασμό και φάγαμε, ενόσω είμαστε σε δίαιτα, ακόμα κι αν δεν είναι η πρώτη φορά, που κάνουμε το ίδιο λάθος, πάλι συγχωρούμε.  Εδώ η αλήστου μνήμης μακρινή πρόγονος μας, ξεπούλησε ολόκληρο Παράδεισο για ένα μήλο,  στο προφιτερόλ το δικό μας θα κολλήσουμε;  Ας αδυνατήσουμε 3 μέρες αργότερα, δεν πειράζει.  Το σημαντικό δεν είναι το ένοχο προφιτερόλ που φάγαμε, μετά από μέρες στέρησης.  Το σημαντικό είναι, τι θα κάνουμε την άλλη μέρα, το να μην τα παρατάμε.

Και συνεχίζουμε!  Με την εκπομπή εννοώ!  Ναι ναι, και με την δίαιτα!

Μιας και αναφερθήκαμε στις δίαιτες πριν, να μην ξεχάσω να σας πω, ότι τέτοιου είδους παρασπονδίες είναι η υπ’ αριθμόν 2 αιτία ενοχών παγκοσμίως, αν θέλετε το πιστεύετε.  Και αν με ρωτήσετε ποια είναι η 3η, θα σας το πω κι αυτό, να μην λέτε ότι σας αφήνω απληροφόρητους.  Είναι το ξοδεύω  χρήματα για τον εαυτό μου.  Οι γυναίκες αισθάνονται τρομερές ενοχές, όταν ξοδεύουν χρήματα από τον οικογενειακό προϋπολογισμό, για τον εαυτό τους.  Αντίθετα με τους άντρες, που πιστεύουν ότι το τελευταίο γκατζετάκι που αγόρασαν για τον εαυτό τους, θα ωφελήσει όλη την οικογένεια, οι γυναίκες δεν το βλέπουν έτσι, για τα δικά τους ψώνια και νιώθουν άσχημα και φτάνουν στο σημείο ακόμη και να τα κρύβουν από τους συντρόφους τους, λόγω ενοχών.

Συνεχίζουμε λοιπόν, με άλλα πράγματα αναγκαία, για να απαλλαγούμε από τις ενοχές.   Κεφαλαιώδους σημασίας είναι, να σιγουρευόμαστε ότι τα πρέπει μας είναι δικά μας και όχι πρέπει των άλλων.  Τον δικό μας κώδικα ηθικής χρειάζεται να σεβόμαστε, αυτόν που φτιάξαμε μόνοι μας και όχι τι πιστεύουν οι άλλοι.  Δεν θέλω να το σχολιάσω περισσότερο  αυτό, γιατί είναι πάνω και πέρα από αυτονόητο.

Επίσης έχουμε ρεαλιστικές απαιτήσεις από τον εαυτό μας, αναγνωρίζοντας τα φυσικά του όρια.  Η τελειομανία, δεν μας βοηθάει να είμαστε καλύτεροι, όπως ίσως δηλώνει η λέξη.  Να έχουμε ενοχές μας βοηθάει.  Κάποιες φορές χρειάζεται να μαλακώνουμε τον «εσωτερικό μας κριτή» και να χαμηλώνουμε τα στάνταρντ μας και τις απαιτήσεις από τον εαυτό μας.  Δεν μας ζήτησε κανείς να σώσουμε τον κόσμο και αν πρέπει να σωθεί, δεν θα το κάνουμε μόνοι μας αυτό.

Και επί τέλους, δεν είναι αμάρτημα το να κάνεις κάτι για τον εαυτό σου ούτε είναι αμάρτημα το να πας διακοπές, το να αράξεις, όταν η κούραση σε έχει καταβάλει ούτε είναι λόγος να νιώθεις άχρηστος και παράσιτο.   Αποδέξου ότι είναι θεμιτό και απαραίτητο να φροντίζεις τον εαυτό σου.  Το αξίζει!

Όλοι μας έχουμε ενοχές.  Μια καθαρή συνείδηση, λένε, δεν είναι απόδειξη ότι δεν έχεις κάνει κάτι, αλλά είναι απόδειξη ότι έχεις αδύνατη μνήμη.  Χωρίς το συναίσθημα αυτό όμως, ο κόσμος δεν θα μπορούσε να προχωρήσει.  Ακούγεται παράδοξο κι όμως, δεν είναι.  Οι ενοχές είναι η κινητήρια δύναμη που μας κινητοποιεί και μας ωθεί σε καλύτερη συμπεριφορά και αυτό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από το υπόλοιπο ζωικό βασίλειο, που δεν βιώνει κανενός είδους ενοχή.  Και μην σας μπερδεύουν τα ένοχα βλέμματα που ρίχνουν τα χαριτωμένα σκυλάκια στο ίντερνετ.  Δεν είναι ενοχές.  Ο φόβος της τιμωρίας είναι, που πιάστηκαν στα πράσα.  Δεν έχουν κανένα εσωτερικό ελεγκτή και θα άρπαζαν πάλι εκείνο το κομμάτι πίτσα από το τραπέζι, χωρίς κανένα ενδοιασμό, σε πρώτη ευκαιρία.

Όταν λοιπόν η συνείδησή μας αντιληφθεί το λάθος, τότε βάζει σε λειτουργία το συναγερμό των ενοχών.  Οι ενοχές μπορεί να είναι ακόμα και παραγωγικό συναίσθημα, όταν  μαθαίνουμε από τα λάθη μας και δεν τα επαναλαμβάνουμε.  Το κακό ξεκινάει από την στιγμή που αρχίζουμε να κατηγορούμε συνεχώς τον εαυτό μας, για ότι συμβαίνει, ακόμα και αν δεν έχουμε φταίξει και όταν είμαστε έτοιμοι να χρεωθούμε τα λάθη και τις συμπεριφορές των άλλων, ενώ είναι γνωστό και όλοι το ξέρουμε, ότι για όλα φταίνε οι γκόμενες, οι πρώην κι οι επόμενες.
Τι;  Όχι;

Σπίρτα, δεν υπάρχει μαγικός τρόπος να απαλλαγούμε από το καταστροφικό συναίσθημα που παράγουν οι ενοχές.  Χρειάζεται να εκπαιδευτούμε, για να το πετύχουμε αυτό και να μάθουμε, κάθε φορά που νιώθουμε να μας κατακλύζει αυτό το συναίσθημα, να βάζουμε κάτω τα δεδομένα και να κρίνουμε, ποια είναι δικαιολογημένα και ποια όχι.   Πρέπει δηλαδή να αποκτήσουμε τον έλεγχο των ενοχών μας και να μην τους επιτρέπουμε να μας διαβρώνουν.

Και το σημαντικό:  δεν επιτρέπουμε σε κανένα να μας γεμίζει ενοχές.  Αν χρειάζεται, θα το κάνουμε εμείς, μόνοι μας και θα στήσουμε εμείς τον εαυτό μας στον τοίχο.  Δεν μας χρειάζεται η «βοήθεια» των άλλων.

Και μπορεί μεν ο Καζαντζάκης μας λέει «Ν' αγαπάς την ευθύνη.   Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης.   Αν δε σωθεί, εγώ φταίω.», αλλά μίλησε για αίσθημα ευθύνης, δεν είπε πάρτε επάνω σας το ανάθεμα οι κολασμένοι όλης της γης!    Να θυμόμαστε, πως όσο οι υγιείς ενοχές είναι κινητήρια δύναμη, που μας ωθεί σε καλύτερες συμπεριφορές, άλλο τόσο οι αδικαιολόγητες ενοχές, έχουν την δύναμη να μας καταστρέψουν και να μετατρέψουν τη ζωή μας σε τέλμα.  Κι αν πραγματικά θέλουμε να σώσουμε τη γη, ας κάνουμε το πρώτο βήμα κι ας ξεκινήσουμε σώζοντας τον εαυτό μας πρώτα.

Και … ας αφήσουμε επί τέλους τα παιδιά στην ησυχία τους, να μεγαλώσουν ελεύθερα και μακριά από ενοχές.   Δεν μας χρωστάνε τίποτα.

Σπίρτα μου, βάζουμε μια τελεία εδώ και πάμε να φιληθούμε σταυρωτά, μέχρι την άλλη Παρασκευή στις 7 το βράδυ που θα τα ξαναπούμε, αν έχουν πάει όλα καλά.  Το Κεραμιδόγατο σας, ετοιμάζει ταξίδι μοναχά για πάρτη του, αλλά όχι στα μεγάλα νησιά του μυαλού και του χάρτη του.  Πιο κοντά.  Ελπίζω όμως, ότι αυτό δεν θα είναι λόγος να στερηθείτε τις τελευταίες εκπομπές του πριν το καλοκαίρι.  Την άλλη Παρασκευή λοιπόν.

Για όσους χάσανε την σημερινή παράδοση, θα γίνει επανάληψη της ύλης αύριο Σάββατο, όπως και κάθε Σάββατο, στις 10 το πρωί, αχάραγα, με τον πρώτο καφέ.  Αν τώρα θέλετε εσείς να φέρετε το κέικ, δεν θα πω όχι.

Θυμόμαστε ότι το Spirto Web Radio μας κρατά συντροφιά 24 ώρες, 7 μέρες την εβδομάδα, με την καλύτερη μουσική και με εκπομπές καθημερινά, τώρα με τις αγαπημένες σας εκπομπές, αν τις χάσατε, σε επανάληψη, τα πρωινά 10 με 2.

Δεν φεύγουμε!   Ακολουθεί η εκπομπή Ρεμπέτικοι Δρόμοι, με τον Μιχάλη Μαυροβουνιώτη.  Μπείτε στο site του σταθμού www.spirtowebradio.com και δείτε και το υπόλοιπο πρόγραμμα κάτω από το Σπιρτολόγιο.  Σας θυμίζω, ότι κάνοντας εγγραφή στο site του Σπίρτου, μπορείτε μετά να σχολιάζετε στο chat του σταθμού τις εκπομπές.

Εγώ σας αφήνω εδώ, με ένα τελευταίο μουσικό κομμάτι για τον δρόμο.








Comments


DON'T MESS WITH CATS - THEY ARE LIONS IN DISGUISE
Live On Air: κάθε Παρασκευή στις 7 το βράδυ
On Replay: Σάββατο πρωί στις 10, αχάραγα με τον πρώτο καφέ. Bring the cake!
Όλες οι αναρτήσεις και το περιεχόμενο εδώ, γρατζουνίστηκαν responsibly από το * Κεραμιδόγατο
Όσοι δεν πρόλαβαν τις ζωντανές εκπομπές, οι εκπομπές διατίθενται στο Mixcloud, σε πακέτο για το σπίτι ;-)


Forget Me Not - Ακολουθήστε το Κεραμιδόγατο:


ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΝ